ZAMKI W POLSCE

Miałbym pytanie, czy ktoś z forum może wie jaki był tekst tablicy fundacyjnej z XIII wieku znajdującej się na jednym z młynów?

Łukasz - a gdzie znalazłeś tą informację? Bo wedle mojej dotychczasowej wiedzy tam nie było żadnej XIII-to wiecznej tablicy fundacyjnej. Te młyny miały jedynie XIII-to wieczny rodowód i ciągłość działania od tamtych czasów, ale ani krztyny substancji budowlanej czy kawałka kamienia z tamtego czasu. Najwcześniejsze murowane części mogły sięgać XV czy może XIV w. ale i tak najwięcej substancji budowlanej była do wysadzenia nowożytnego pochodzenia. Tablica, o jaką pytasz, nosiła zapewne jakąś XVIII-to wieczną inskrypcję.
Nie mam Małachowicza przy sobie, jutro mogę zaglądnąć w bibliotece i sprawdzić o co może chodzić. A tymczasem ( choć pewnie znasz tą stronę ) polecam poniższy link:
http://wroclaw.hydral.com.pl/1032,obiekt.html

Małachowicz w publikacji "Najnowszy zarys dziejów najstarszego Wrocławia", Wrocław 2000, s. 102, napisał to niejednoznacznie:
"(...), jak również zburzenie zabytkowych młynów św. Klary z tablicą upamiętniającą ich polskich-piastowskich fundatorów z XIII w." Nie wiem czy chodziło mu o tablicę z XIII wieku, czy, co bardziej prawdopodobne, fundatorów (istotnie XIII wiecznych). Nawet jeśli byłaby XV wieczna to i tak ciekawe cóż takiego tam napisano.

Nie wiem czy znasz taką książkę "Wrocław na wyspach" autorstwa właśnie Małachowicza ( wiem, że były dwa wydania - pierwsze z 1984 chyba, i drugie z 1991 r. ). Dostępna jest w tej chwili na allegro:
http://www.allegro.pl/item558919815_wro ... owicz.html
Jeśli się z nią nie zetknąłeś a masz trochę gotówki to bardzo Ci polecam nabycie tej pozycji. Jutro zaglądnę do niej w bibliotece i poszukam informacji o tej tablicy, bo o architekturze młynów jest tam bardzo dużo, są pomiary, plany sytuacyjne, zdjęcia i grafiki. Większą porcję grafik i zdjęć można odnaleźć właśnie na hydralu i w książce Czernera "Wrocław na dawnej rycinie".
Wydaje mi się, że ta tablica była pamiątką po przebudowie XVIII-to wiecznej, będącej chyba inicjatywą Augustianów. Zapewne w tym kontekście należałoby się spodziewać i rozpatrywać przywołanie XIII-to wiecznej metryki młynów w czasach późniejszych. Pisząc o jakichś pozostałościach XV-to czy XIV-to wiecznych miałem na myśli fundamenty i być może mury kapitalne - one mogły częściowo pochodzić ze średniowiecza. Co do tablicy jestem sceptyczny ale wszystko okaże się jak zaglądniemy do literatury.

Przejrzałem (pobieżnie) "Stare Miasto we Wrocławiu" Małachowicza ale nic tam nie zauważyłem. Dzięki za namiar na ww. książkę.

"Stare Miasto..." i Wrocław na wyspach" to właśnie jakby dwie dopełniające się pozycje. Stare Miasto prawie w ogóle nie omawia i nie dotyczy tego co stoi na wyspach, na to przeznaczył Małachowicz właśnie swą drugą książkę - ona omawia wszelkie przemiany urbanistyczne i architektoniczne w zabudowie stawianej na obszarze kompleksu śródmiejskich wysp: na Ostrowie, na Piasku, na Kępie Mieszczańskiej, na Bielarskiej, Słodowej, Tamce i kilku mniejszych. Do tego dochodzą zespoły zabudowy powiązane integralnie z nabrzeżem Odry czy z samą rzeką - różne obiekty monumentalne zwrócone ku rzece i mosty oraz śluzy i jazy. "Wrocław na wyspach" to naprawdę doskonała rzecz. Ciekawe potraktowanie tematu, książka zrealizowana naprawdę w fajny sposób, pełna rysunków, pomiarów, treści, zdjęć, starych i nowych. Jak Ktokolwiek z Was jest zainteresowany Wrocławiem a natknie się na to dzieło - śmiało niech kupuje!

Sprawa się chyba wyjaśniła.
Młyny św. Klary były własnością klasztoru Klarysek ( a nie jak wcześniej pisałem Augustianów z sąsiedniego Piasku ). Pierwotnie były one urządzeniami książęcymi wzniesionymi po połowie XIII wieku a podarowanymi zakonnicom w dwóch etapach - w 1268 i przed 1330 rokiem. Młyny te wzmiankowane są także w 1262 i 1288 r. Jednak zapewne aż do czasów nowożytnych były one konstrukcji drewnianej. Widok Bartela Weinera sprzed 1562 r. ukazuje je jako budynki bądź to właśnie drewniane bądź też szachulcowe czy szkieletowe. Zastąpienie dotychczasowych nietrwałych ścian murowanymi nastąpiło jak się wydaje w pocz. XVIII w. Pod koniec tego samego stulecia - w 1799 r. - zespół został gruntownie przebudowany - oba obiekty podwyższono o jedną kondygnację, ujednolicono ich architekturę czyniąc z nich bliźniacze trójkondygnacyjne budowle zwieńczone potężnymi mansardowymi dachami skrytymi za klasycyzującymi szczytami wieńczonymi przez trójkątne tympanony. Jedyna istotna różnica polegała na wprowadzeniu różnych akcentów na osiach elewacji na wysokości I piętra. Młyn południowy ( na Wyspie Bielarskiej ) zyskał umieszczoną we wnęce w tymże miejscu kamienną figurę św. Klary, natomiast młyn północny ( na Wyspie Słodowej ) otrzymał prostokątna tablicę z napisem łacińskim, ponad którą znajdował się herb. Napis głosił: "Budowlę, którą ufundował Henryk III*, odbudowała Jadwiga** przełożona [ klasztoru ] św. Klary. DDD CC L VVVVVVVV IIIIIIIII***".
* chodzi tu rzecz jasna o księcia wrocławskiego Henryka III Białego zmarłego w 1266 r.
** Hedwig von Stensch ( 1780-1810 ) - ostatnia przeorysza wrocławskiego konwentu Klarysek
***sposób zapisania daty 1799 jest tu jak widać iście intrygujący i zaskakujący - 3xD = 1500, 2xC = 200, 1xL = 50, 8xV = 40, 9xI = 9, i w ten nieco zawiły sposób otrzymujemy pożądaną datację.
Literatura:
- Edmund MAŁACHOWICZ - "Wrocław na Wyspach", Wyd. 2, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992
- "ATLAS ARCHITEKTURY WROCŁAWIA" - tom II, praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1998

Dzięki. Upadł mit co do "starożytności" tej tablicy, a młyny, jak sie okazuje, są znacznie późniejsze.