| ZAMKI W POLSCE https://forum.zamki.pl/ |
|
| Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce https://forum.zamki.pl/viewtopic.php?f=96&t=4997 |
Strona 1 z 1 |
| Autor: | kminfo [ 2018-07-06 21:49 ] |
| Tytuł: | Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
Wśród renesansowych attyk z półokrągłym grzebieniem wyróżnia się szczególny rodzaj zębów, który widzimy w Międzybożu, Betlanoviah i kilku innych budowlach Rzeczypospolitej i Węgier:  Tymi budowlami są: Pałac Sieniawskich w Międzybozhu  Kasztel Turzonów w Betlanovcach  Pałac w Preszowie  Stary ratusz w Prostejowie  Kościoł sw. Bartołomeja w Jamniku  Miejski dom w Nowym Mieście nad Metuji  Czy ktoś jeszcze zna o pałacach, kasztelach lub innych budowlach z dokładnie tymi zębami attyki? |
|
| Autor: | PiotrekB [ 2018-07-08 11:51 ] |
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
Na szybko z Dolnego Śląska - attyki z półkolami są m.in. na zamku w Bolkowie i kościele Św. Jana Ewangelisty w Paczkowie |
|
| Autor: | kminfo [ 2018-07-08 15:12 ] |
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
PiotrekB Wrote: Na szybko z Dolnego Śląska - attyki z półkolami są m.in. na zamku w Bolkowie i kościele Św. Jana Ewangelisty w Paczkowie Oni są inne: nie mają szczególu centralnego, ktory tworzy sylwetką "koronki". |
|
| Autor: | sarabanda [ 2018-07-08 17:51 ] |
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
Attyka renesansowa na Śląsku / Mieczysław Zlat, Biuletyn Historii Sztuki 1955 |
|
| Autor: | kminfo [ 2018-07-08 18:36 ] |
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
sarabanda Wrote: Attyka renesansowa na Śląsku / Mieczysław Zlat, Biuletyn Historii Sztuki 1955 Czy jest ten artykuł w dostępie? |
|
| Autor: | jesziwaboy [ 2018-07-08 20:04 ] | ||||||
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce | ||||||
Śląskie attyki posługujące się półkolami i ćwierćkolami omal bez wyjątku reprezentują prostsze układy: początkowo serię samych półkoli, potem różne kombinacje półkoli i ćwierćkoli, czasem częściowo na podbudowach. Dotyczy to choćby dwóch wspomnianych przez Piotrka attyk z Paczkowa i Bolkowa, uznawanych za powstałe w latach 30-tych XVI w., ewentualnie ok. 1540 r., jak też pokrewnej im, wcześniejszej (ok. 1530?) attyki na domu przy Rynku wrocławskim pod nr 29, zwanym nieprzypadkowo "Pod Złotą Koroną"). Prezentują one niejako poprzedni etap rozwoju w stosunku do formy, jaką mamy w Betlanowcach, Międzyborzu czy tak bliskim śląskiej granicy Nowym Miescie nad Metują. Attyka typu "Międzybórz" (nazwijmy go sobie tu tak roboczo) składa się z segmentów mających postać dwustopniowej, uskakującej schodkowo ku górze podbudowy, zwieńczonej półkolistą tarczą u szczytu i dwoma ćwierćkolistymi flankującymi niższy stopień. Każdy segment jest rozsunięty tak, ze mieści się między nimi jeszcze półkolista tarcza. We Wrocławiu, Paczkowie i Bolkowie mamy tylko jednostopniowe (choć np. w Paczkowie dość wyniosłe i w miarę masywne) prostokątne segmenty, wieńczone albo masywnymi tarczami półkolistymi, albo dwoma ćwierćkolami w układzie "jaskółczego ogona". Tak ukształtowane segmenty rozsuwano na tyle, by pomiędzy nie wstawić drobniejsze półkoliste tarcze, względnie przestrzeń tą rozwiązywano nieco inaczej (we Wrocławiu - za pomocą dwóch ćwierćkoli, zwróconych grzbietami do dwóch sąsiednich segmentów, i niskiego połączenia/parapetu między nimi. Zatem typ "międzyborski" polegał na zmultiplikowaniu tych samych efektów - wzbogaceniu całego układu o większą ilość stopni, bez wprowadzania nowych motywów. Ewolucja czy dalsze stosowanie attyk na samym Śląsku poszło nieco inną drogą. Najczęstszym motywem były jednak zwykłe półkola, analogiczne formalnie (choć nie rozmiarami) do tych zastosowanych po raz pierwszy na zamku w Ząbkowicach (ok. 1530?) (gdzie tarcze mają aż ok. 2,5 m szerokości!), Zapewne stąd wziął się pomysł grzebieni złożonych z gęstego szeregu niewielkich półkoli, występujących na dwóch sudeckich zamkach Schaffgotschów - Chojnik i Gryf (ok. 1550?), na wieży bramy Kowalskiej w Złotoryi i w wielu innych, mniej istotnych przypadkach. Często stosowano naprzemiennie półkola i "jaskółcze ogony" (np. ok. poł. XVI w. na wieży bramy Nyskiej w Paczkowie). Na Śląsku występują jednak przykłady dość podobne do attyk typu "międzyborskiego". Pierwszy spotkać możemy na dwóch wieżach bramnych w Grodkowie - na wieży bramy Nyskiej/Ziębickiej i bramy Lewińskiej. Obie zostały nadbudowane zapewne gdzieś w 4 ćw. XVI w., lub wręcz ok. 1600 r. Rozwiązanie zastosowane na tych obiektach (identyczne w zasadzie w obu wypadkach) jest odmienne pod wieloma względami od modelu z Miedzyborza czy Betlanowców: różne są skala (bo w Grodkowie doszło tu do swoistej miniaturyzacji), detale (zamiast półkolistych tarcz wieńczących i rozdzielających segmenty mamy trójkątne "szczyciki") i sposób osadzenia na budowli (bo nie mamy tu gładkiej ścianki attykowej, stanowiącej naturalne przedłużenie elewacji, lecz ściankę wydzieloną gzymsami i artykułowaną półkoliście zamkniętymi niszami). https://dolny-slask.org.pl/5759552,foto ... ity=512874 Drugi, jeszcze bliższy typowi "międzyborskiemu", będący czymś na kształt stopnia pośredniego między nim, a attyką na wieży bramnej z Grodkowa, to zwieńczenie muru wokół terenu dworskiego w miejscowości Trzebina pod Prudnikiem (współcześnie to woj. opolskie, historycznie to skraj Moraw, ale ciążący do Śląska i z nim politycznie związany od pocz. XIV w.). Tu ilustracje nt. kamienicy "Pod Złotą Koroną" we Wrocławiu https://dolny-slask.org.pl/509358,Wrocl ... orona.html Istnieje na jej temat także monograficzny artykuł. Podsumowując: jak się wydaje - najstarsze w Europie Środkowo-Wschodniej attyki operujące półkolistymi tarczami i ćwierćkolami powstały na terenie Śląska (Ząbkowice, Wrocław), ale ten konkretny typ, jaki pojawił się w Międzyborzu, wykształcił się na terenie Czech kilka dekad później i był stamtąd przenoszony przez tamtejszych lub działających tam czasowo budowniczych - na Śląsk, na teren Górnych Węgier, a ostatecznie na Podole, do Międzyborza.
|
|||||||
| Autor: | jesziwaboy [ 2018-07-08 20:22 ] |
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
Co do artykułu Zlata nt. attyk "renesansnowych" na Śląsku - niestety póki co nie jest on zdygitalizowany, choć w niedługim czasie cały rocznik zostanie zapewne umieszczony w sieci. Tu odnajdziesz roczniki, które juz zostały zeskanowane i wrzucone w wolnym dostępie do internetu: http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs Można ściągać albo poszczególne artykuły w PDF-ie, albo pojedyncze strony w PDF-ie lub JPG (nawigacja jest dość prosta, aby ściągać JPG-i trzeba wejść do konkretnego artykuły w konkretnym tomie, odszukać interesującą nas stronę za pomocą strzałek, powiększyć ją do maksymalnego rozmiaru, a w końcu kliknąć pobierz - jako JPG). Postaram się ten tekst zeskanować w najbliższych dniach (bo akurat mam ten numer) i przesłać Tobie razem z obiecanym już artykułem Rossa. |
|
| Autor: | kminfo [ 2018-07-08 23:58 ] | |||
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce | |||
aa Wrote: Śląskie attyki posługujące się półkolami i ćwierćkolami ... Dzięki! Własna inwentaryzacja attyk i murów z grzebieniami ćwierć- i półkolistymi różnego rodzaju w celu typologicznych badań pałacu Międzybóżskiego zbieram już dość dawno. Dziś mam listę około 40 obiektów. Prawie wszystkie przedmioty, które znam, poza Trzebiną - to jest prawie interesująca kontynuacja rozwoju "międzybóżskiego" typu, o której do tej pory nie wiedziałem. "Na oko" uważam, że jest to późniejsza interpretacja manierystyczna. Ciekawie jest sprawdzić teraz, czy się mylę  O wspomnianych budowlach w Bolkowie i Paczkowie czytamy opinię, że to jest działo familii Parrów (di Pario). W tym kontekście interesujące jest, że wśród nielicznych przykładów attyk półkolistych na Ukrainie jest taki jeden. To jest mur klasztoru w Międzyrzeczu Ostrogskim:  A jednak w tym temacie chciałbym skoncentrować uwagę dokładnie na attyce typu "Międzybóż". Myślę, że jest dla niej styczną i związaną z jej genezą, np., attyki kościołów w Krempaczach i Frydmanie, choć nie jest to bez wątpienia:
|
||||
| Autor: | kminfo [ 2018-07-09 00:08 ] |
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
jesziwaboy Wrote: Co do artykułu Zlata nt. attyk "renesansnowych" na Śląsku - niestety póki co nie jest on zdygitalizowany, choć w niedługim czasie cały rocznik zostanie zapewne umieszczony w sieci. Tu odnajdziesz roczniki, które juz zostały zeskanowane i wrzucone w wolnym dostępie do internetu: http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs Można ściągać albo poszczególne artykuły w PDF-ie, albo pojedyncze strony w PDF-ie lub JPG (nawigacja jest dość prosta, aby ściągać JPG-i trzeba wejść do konkretnego artykuły w konkretnym tomie, odszukać interesującą nas stronę za pomocą strzałek, powiększyć ją do maksymalnego rozmiaru, a w końcu kliknąć pobierz - jako JPG). Postaram się ten tekst zeskanować w najbliższych dniach (bo akurat mam ten numer) i przesłać Tobie razem z obiecanym już artykułem Rossa. Byłbym bardzo wdzięczny. W tej bibliotece znalazłem wiele, w szczególności rozprawą Morelowskiego. Ale teraz dla kontynuacji pracy brak jest właśnie tych rozpraw, których jeszcze nie ma. |
|
| Autor: | jesziwaboy [ 2018-08-21 19:38 ] |
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
Panie Igorze - proszę podać swego maila, albo napisać do mnie: jerzy.j.serafin@gmail.com. Przepraszam, że tak publicznie, ale prywatna wiadomość chyba nie doszła. Przy okazji - każdy, kto jest zainteresowany kopiami cyfrowymi wyżej wymienianych przeze mnie artykułów Zlata i Rossa niech wyśle maila na mój adres, a otrzyma przesyłkę ze skanami. |
|
| Autor: | kminfo [ 2018-10-21 09:45 ] |
| Tytuł: | Re: Półkoliste attyki renesansowe Polski i Węgier: typ Międzybóż/Betlanowce |
jesziwaboy Wrote: Panie Igorze - proszę podać swego maila, albo napisać do mnie: jerzy.j.serafin@gmail.com. Przepraszam, że tak publicznie, ale prywatna wiadomość chyba nie doszła. Przy okazji - każdy, kto jest zainteresowany kopiami cyfrowymi wyżej wymienianych przeze mnie artykułów Zlata i Rossa niech wyśle maila na mój adres, a otrzyma przesyłkę ze skanami. Niestety, miałem pewne problemy z komunikacją. Mój e-mail i.zapadenko@gmail.com , mam nadzieję na pomoc. |
|
| Strona 1 z 1 | Strefa czasowa: UTC + 2 |
| Powered by phpBB® Forum Software © phpBB Group http://www.phpbb.com/ |
|