JEAN FLORI
RYCERZE I RYCERSTWO W ŚREDNIOWIECZU
PRZEKŁAD: EDYTA TROJAŃSKA
POZNAŃ 2003
Spis treści
Przedmowa .... 5
POLITYKA .... 7
Rzymska ziemia i germańskie ziarno (III—VI w.) …. 9
• Dziedzictwo Rzymu …. 9 • Wartości” germańskie …. 16 • Wpływ Kościoła …. 19
Początki (VI—X W.) …. 25
• Upadek cesarstwa rzymskiego na Zachodzie …. 25 • Od cesarstwa rzymskiego do cesarstwa karolińskiego …. 26 • Monarchia i arystokracja …. 29 • Kościół a władza …. 34 • Wasalstwo i służba wojskowa …. 38
Książęta, feudalowie i rycerze (X—XI w.) …. 42
• Od cesarstwa do księstw …. 42 • Konsekwencje najazdów 43 • Od księstw do seniorii …. 48 • Kasztelani i „milites” …. 52
Szlachta i rycerstwo (XI—XIII w.) .... 57
• Czym jest szlachectwo? 57 • Kim byli milites”? …. 59 • Połączenie rycerstwa i szlachty …. 66 • Rycerstwo a transformacja feudalna …. 69 • Ku rycerstwu szlacheckiemu …. 71
WOJNA .... 77
Od jeźdźca do rycerza .... 79
• Narodziny i rozkwit rycerstwa …. 79 • Karolińska konnica …. 80 • Od jeźdźca do rycerza (X—XI w.) …. 81 • Nowa szermierka rycerska …. 83 • Literatura a rzeczywistość: rycerze w XII w. …. 85 • Wpływ i konsekwencje nowej metody walki …. 86 • Zmiany w uzbrojeniu rycerskim (XI—XV w.) …. 88 • Koszt rynsztunku rycerskiego …. 94
Rycerstwo na wojnie …. 97
• Rycerstwo i ost feudalne …. 97 • Nowe spojrzenie na rolę rycerstwa …. 101 • Taktyka rycerstwa …. 106 • Wojna i jej materialne aspekty …. 112
Rycerze w turniejach …. 116
• Pochodzenie turniejów …. 117 • Rozkwit turniejów: XII—XIII w. …. 120 • Kościół, władza a turnieje do początku XIV w. …. 129 • Ewolucja walki rycerskiej do XV w. …. 130 • Turniej, święto i rycerska gloryfikacja …. 134
Prawo wojenne a kodeks rycerski …. 136
• Rzeczywistość wojny …. 136 • Zniszczenia, rabunki, grabieże i łupy 136 • Rzezie i wymuszenia …. 141 • Traktowanie więźniów …. 142 • Okup a etyka rycerska …. 148 • Temat „łaski” …. 150 • Słowo honoru …. 153 • Solidarność rycerska …. 155
IDEOLOGIA …. 159
Kościół a wojna …. 161
• Ewolucja doktrynalna w okresie „feudalnym” …. 161 • Instytucje pokojowe (X—XII w.) …. 163 • Bezpośrednia ochrona kościołów …. 169 • Krucjaty a rycerstwo …. 173 • Zakony rycerskie …. 178
Kościół a rycerstwo …. 182
• Trzy stany …. 182 • Od funkcji do stanów …. 183 • Trzy stany a rycerstwo …. 185 • Kościół a funkcja milites. Narodziny etyki …. 186 • Teoretycy rycerstwa …. 190 • Kościół a ceremonia pasowania na rycerza …. 197 • Miecz a liturgia …. 199 • Od etyki królewskiej do etosu rycerskiego ….200 • Funkcja czy misja rycerstwa? …. 208
Rycerstwo a literatura rycerska …. 210
• Chansons de geste: rycerz w służbie seniora …. 211 • Rycerz, kobieta i miłość …. 215 • Miłość i rycerstwo u Chrétiena de Troyes …. 220 • Chrystianizacja mitu arturiańskiego …. 224 • „Powieści przygodowe” …. 227 • Literatura a etyka rycerska …. 228 • Honor rycerski …. 235
• Rzeczywistość i pozory …. 236
Zakończenie …. 239
Schyłek rycerstwa czy odrodzenie mitu? …. 239
Przypisy …. 243
Wybrana bibliografia …. 265
Tego samego autora …. 266
