ZAMKI W POLSCE

Kiedyś już w różnych miejscach obszernie dyskutowaliśmy o tym temacie. Pomyślałem, że warto stworzyć jeden wątek, w którym zgromadzilibyśmy i spróbowalibyśmy zarazem podsumować posiadane przez nas informacje z tego zakresu.
Sądzę, że zaciekawi Was fakt, o jakim dowiedziałem się niedawno: wątek 'gotycki' - jednowozówkowy - zdarza się nawet w budowlach siedemnastowiecznych, stwierdzono jego występowanie w dolnej partii ściany południowej kościoła jezuickiego w Poznaniu.

I odwrotnie wątek np. krzyżowy w XIII w. , tak jak i zaczynanie gotyku polskiego od XIV w. a też występuje już w XIII w. Wątki to wielka pułapka w datacji obiektów.

Por.

http://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%85tek_(architektura)

Hm, powiedziałbym pułapka dla niewprawnych. Sam wątek nigdy, przenigdy nie powinien być dowodem, może stanowić tylko przesłankę. Wątek zawsze współwystępuje w końcu z zaprawą o określonych cechach, spoiną o pewnym kształcie, cegłą o danym formacie, a cały mur istnieje w jakimś kontekście. Tylko całościowa ocena różnych właściwości pozwala na wystawienie rzetelnej opinii. Sam wątek to żaden dowód, lecz wątek w powiązaniu z charakterystyczną spoiną, daną zaprawą i danymi wymiarami budulca mogą już być dość pewną podstawą do datowania.

Panie Jerzy, Pan już myśli kategoriami XXI w. ale proszę pamiętać, ze dla badaczy szczególnie, 1 połowy XX w. i jeszcze w latach 70 gotyk polski od XIV w. to był dogmat (kościół św. Jakuba w Toruniu jako pierwszy).

Wie Pan, nie tyle dogmat co pewne ułatwienie. Popełniono przez nie kilka błędów, wprowadzono bowiem pewien schemat, regułę, od której - jak się okazuje po przyjrzeniu się - istniało przynajmniej kilka jeśli nie kilkanaście odstępstw. Zasadniczo na Śląsku, w Wielkopolsce, w Prusach Krzyżackich i w Małopolsce zmiana techniki murowania z dwuwozówkowej na jednowozówkową rzeczywiście nastąpiła w szerszych czy węższych okolicach roku 1300. Na Śląsku czy raczej we wszelkich większych ośrodkach, zapewne z racji zaawansowania ekonomicznego i technicznego, nastąpiło to najszybciej ( we Wrocławiu w latach 80-tych/90-tych XIII wieku, ale w Głogowie np. dopiero w 1 dekadzie stulecia kolejnego ). Mury kościoła św. Jakuba w Toruniu rzeczywiście w świetle dotychczasowej wiedzy są jeśli nie pierwszymi to jednymi z pierwszych na obszarze Ziemi Chełmińskiej budowanymi w nowym już systemie jednowozówkowym. Natomiast na obszarze Pomorza Zachodniego układ dwuwozówkowy stosowano w najlepsze jeszcze przez całą 1 połowę XIV-go wieku. Kiedyś starano się wskazać ścisłą granicę, dziś wiemy, że taka nigdy i nigdzie nie istniała. Bo jak w tym dotychczasowym systemie umieścić omawiany tu już przypadek Strońska, wymieniane przez Kogoś sytuacje z Mazowsza z wieku XVI albo wspomniana przeze mnie sprawa murów kościoła jezuickiego w Poznaniu? To samo się tyczy pojęcia stylu. Kiedyś operowano nim masowo, szastano na prawo i lewo, wskazując, że to jest jeszcze romańskie a to już gotyckie, że gotyk wymiera w tym momencie a renesans pojawia się w tym. Współcześnie tego rodzaju myślenie się odrzuca na rzecz traktowania nurtów stylistycznych i ich przeobrażeń bardziej wieloznacznie.
Warto wspomnieć, że należy wziąć pod uwagę świadomą archaizację jako motywację stawiania późnogotyckich czy nowożytnych budowli w wątkach murów dawno już niestosowanych. Oczywiście taka możliwość może być brana pod uwagę wyłącznie w przypadkach gdy mamy do czynienia z pozostawionymi bez tynku licami ceglanych murów.

Apropos "nieksiążkowej" chronologii występowania wątków, to co prawda przyzwyczaiłem się, że wendyjski jak najbardziej można spotkać obok gotyckiego w XIV wieku, ale jego obecność w murach nowożytnego zamku w Tykocinie (zadokumentowana w ostatniej publikacji) już trochę mnie zaskoczyła

nie zwróciłem na to wcześniej uwagi. Może to zamek z XIII wieku?

Może wcześnie zaczęli

Chodzi o relikty historycznych murów, czy konstrukcję współczesnego "gargamela"? Jeśli to drugie, nie mam więcej pytań

_________________
Zakład Historii Sztuki Starożytnej i Średniowiecznej
Instytut Historii Sztuki UAM w Poznaniu

Chodzi o mury oryginalne. Jeszcze się przyglądałem rysunkom, czy to nie nadbudowy konserwatorskie, ale te są oznaczone innym odcieniem czerwieni.

Właściwie to nic dziwnego. Taki wątek pojawia się jeszcze w XVII w. Jeśli dobrze pamiętam m.in. chyba w kościele w Gołębiu.

_________________
Zakład Historii Sztuki Starożytnej i Średniowiecznej
Instytut Historii Sztuki UAM w Poznaniu

no to tym bardziej Swoją droga ładny ten kościół. No i domek loretański niczego sobie