ZAMKI W POLSCE

Ruiny rozciągają się na wierzchołku wyraźnego wzniesienia (Šarišský vrch) 570 m n.p.m., wznoszącego się nad miasteczkiem Veľký Šariš, 8 km na północny zachód od miasta Prešov we wschodniej Słowacji. W średniowieczu zamek miał strategiczne położenie, gdyż można było z niego kontrolować szlaki wiodące z południa Węgier do Polski i z zachodu przez

Wokół wzgórza znaleziono liczne ślady osadnictwa wczesnosłowiańskiego, co poświadczają również nazwy okolicznych wzgórz Stráž, Lysá Stráž czy Hradová hora i odnajdywane tam pozostałości ziemnych umocnień. Prawdopodobnie pierwotnie szczyt wzgórza stanowiły właśnie umocnienia ziemno-kamienne, które okazały się niewystarczające podczas najazdów tatarskich na Węgry w połowie XIII w. Po tych wydarzeniach przystąpiono do budowy murowanego zamku.

W dokumencie wydanym przez króla Belę IV w 1262 roku po raz pierwszy wspomina się zamek jako castrum Sarus, należał on wtedy do domeny królewskiej. Od ostatniego z Arpadów Andrzeja III zamek otrzymał palatyn Amadej Aba i prawdopodobnie stał się on jego główną siedzibą.

Podczas konfliktu synów Aby: Jana, Mikołaja, Dawida i Władysława[1] z królem Karolem Robertem (będącego pokłosiem wcześniejszego buntu samego Amadeja i układania się przez niego z Máté Csákiem) zamek był oblegany przez wojska królewskie. Pomimo kilkutygodniowego oblężenia załoga broniąca zamku nie poddała się a działania wojenne zakończyła dopiero bitwa pod Rozhanovcami koło Koszyc 15 czerwca 1312 roku, w wyniku której wojska królewskie rozbiły buntowników. Po przegranej bitwie załoga zamku poddała się bez walki. Zamek powrócił w ręce królewskich kasztelanów i żupanów szaryskich, a w roku 1436 otrzymał go możny ród węgierski Perényich.

Gdy po śmieci Zygmunta Luksemburskiego na Węgrzech wybuchły walki o sukcesję, Elżbietę Luksemburską wspierał w walce z Władysławem Warneńczykiem czeski kondotier Jan Jiskra, który w marcu 1441 roku opanował zamek i usadził w nim swojego dowódcę Matěja z Kněžic. Matěj z Kněžic pozostawał lojalny do czasu osłabienia pozycji Jiskry i wkrótce przystał do bratrzyków (bratříci – słowaccy husyci, zorganizowani na wzór braci czeskich[2]). W 1461 roku wojsko pod dowództwem Stefana Zápolyi po oblężeniu zdobyło zamek, a król Maciej Korwin odzyskaną warownię zwrócił w ręce Perényich.

W roku 1526 podczas bitwy pod Mohaczem zginął król Ludwik II Jagiellończyk, a rodzina Perényi poparła Jana Zapolyę do tronu węgierskiego. W wyniku konfliktu w 1537 roku zamek będący we władaniu Piotra Perényiego został zdobyty przez wojska Ferdynanda Habsburga, który nowym jego właścicielem ustanowił swojego doradcę i dyplomatę Jerzego Wernhera. W tym też czasie zamek uzyskał najpełniejszą formę jako wieloczłonowa forteca z licznymi basztami, bastejami i bastionem w miejscu XIV-wiecznej bramy, chociaż rozbudowę rozpoczął jeszcze Piotr Perényi. Nowy pierścień murów postawiono wtedy na wałach dawnego słowiańskiego grodziska.

W roku 1642 (lub 1620) zamek przejęła rodzina Rakoczych, ale w 1660 roku zamek został mocno uszkodzony po wybuchu prochowni. W 1687 roku roku warownię ostatecznie opuszczono, wcześniej częściowo wysadzając i podpalając.