ZAMKI W POLSCE

Nie jest to zamek, ale umieszczam tu jako ciekawostkę architektoniczną, bo pewnie nie wszyscy wiedzą, że w dzisiejszej Rosji znaleźć można przykłady gotyku także inne niż te z Obwodu Kaliningradzkiego.

Władycznaja Pałata (określana także jako Granowitaja Pałata) jest częścią kompleksu prawosławnego "dworu władyki" i zbudowano ją w 1433 r. na polecenie Eutymiusza II, arcybiskupa Nowogrodu. Według Drugiej Kroniki Nowogrodzkiej w budowie brali udział rzemieślnicy z Niemiec (Prus?). Jedna z ikon z Nowogrodu z XVI wieku wskazuje, że w przeszłości budynek posiadał szczyty schodkowe.

W 1441 r. wnętrza zostały ozdobione freskami. Główna sala była miejscem spotkań rady bojarów i sądu w Nowogrodzie. Po masakrze w 1476 roku Pałata była miejscem, w którym ogłoszono akt przyłączenia Republiki Nowogrodzkiej do Księstwa Moskiewskiego. W XIX wieku budynek przebudowano zmieniając fasadę i podniesiono jego wysokość. W 1822 r. gmach zamieniono na cerkiew. W czasach sowieckich budynek przekształcono w muzeum sztuki i rzemiosła.
W 2008 roku częściowo przywrócono mu pierwotny wygląd.


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D0%BB_%282%29.JPG/1024px-%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D0%BB_%282%29.JPG


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4_-_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%28%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%8C%D0%B5%D1%80%29_3.jpg/1024px-%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4_-_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%28%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%8C%D0%B5%D1%80%29_3.jpg


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/Vladychnoe_Chamber.jpg


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0.jpg/1280px-%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0.jpg


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/VNovgorod_VladychnayaChamber_VN23.jpg/1024px-VNovgorod_VladychnayaChamber_VN23.jpg


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F_%28%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F%29_%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4_3.jpg/1024px-%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F_%28%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F%29_%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4_3.jpg


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A4%D1%91%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B0%D1%88%D0%BD%D1%8F_%D0%B4%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B0..JPG/1024px-%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A4%D1%91%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B0%D1%88%D0%BD%D1%8F_%D0%B4%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B0..JPG


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B0.JPG/1280px-%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B0.JPG


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/000_Granovit%D1%8B%D1%87_05.JPG/576px-000_Granovit%D1%8B%D1%87_05.JPG

----------------------------------------------------------------------
Przechodząc do fortyfikacji, Wieża Spaska z Nowogrodu zbudowana w XV wieku.


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Spasskaya_Tower_in_Velikiy_Novgorod_Detinets.jpg/647px-Spasskaya_Tower_in_Velikiy_Novgorod_Detinets.jpg

Jeśli dobrze pamiętam, mam gdzieś artykuł nt tej budowli, w razie potrzeby odgrzebię i udostępnię. Ponadto uwzględniona została w książce prof. Herrmanna o Malborku.

_________________
Zakład Historii Sztuki Starożytnej i Średniowiecznej
Instytut Historii Sztuki UAM w Poznaniu

Współautorem kilku artykułów nt. tego pałacu, opartych na badaniach architektonicznych i archeologicznych, jest rosyjski naukowiec Ilja Antipov, od kilku lat szczęśliwie aktywny na "academia.edu" i udostępniający tam te swe teksty za darmo. Dwa najważniejsze z nich to:

1)
Ilja ANTIPOW, Dimitrij JAKOWLEW, Der Facettenpalast in Weliki-Nowgorod. Ein Denkmal der Zussammenarbeit Deutscher und Nowgoroder Meister, [w:] Russen und Deutsche. 1000 Jahre Kunst, Geschichte und Kultur [Publikacja towarzysząca wystawie: Moskau, Staatliches Historisches Museum, 21 VI 2012 – 25 VIII 2012; Berlin, Neues Museum, 6 X 2012 - 31 I 2013]. [Band:] Essays. Hrsg. {Red.}: Matthias Wemhoff, Tamara Igumnowa. Petersberg/Berlin 2012, Michael Imhof Verlag. S. 74-81
https://www.academia.edu/9782153/I._Ant ... ._S._74-81

2) wygłoszony zresztą wpierw w Polsce jako referat a następnie w Polsce opublikowany
Ilja ANTIPOW, Dimitrij JAKOWLEW, The Faceted Palace in Novgorod the Great as the part of the Archbishop’s residence, [w:] Castella Maris Baltici. T. 12: Castle as a Residence [Materiały międzynarodowej konferencji naukowej: Łódź, 26-30 V 2014]. Ed. {Red.}: Aleksander Andrzejewski. Łódź 2015, University of Łódź - Institute of Archeology {Uniwersytet Łódzki - Instytut Archeologii}, Scientific Association of Polish Archaeologists - Branch in Łódź {SNAP - Oddział w Łodzi}. S. 107–115
https://www.academia.edu/15905756/The_F ... _Yakovlev_

Właśnie to miałem na myśli. Do tego można dodać wspomniane przeze mnie rozważania prof. Herrmanna w kontekście pałacu malborskiego.

_________________
Zakład Historii Sztuki Starożytnej i Średniowiecznej
Instytut Historii Sztuki UAM w Poznaniu

Dziękuję. Zaraz zajrzę.

Przy okazji, jak waszym zdaniem należałoby przetłumaczyć na język polski słowa: rosyjskie палата / pałata i niemieckie określenie Facettenpalast?
Przypomnę, że pałac po rosyjsku to raczej дворец / dworec.

Słowo 'pałata' dość często jest stosowane w rosysjkim na budowle rezydencjonalne, które właśnie w języku polskim określilibyśmy jako 'pałac' czy 'dwór' - w rozumieniu pojedynczego, zwartego, monumentalnego obiektu mieszkalno-rezydencjoonalnego. Istotne tu jest, że w polskich tłumaczeniach pojawia się tłumaczenie 'komnata', 'komora', co stanowczo trudno przyjąć i należałoby prędzej zmienić na 'kamienica', zgodnie ze staropolskim rozumieniem tego słowa, jakże często stosowanym na określenie głównych domów zamkowych czy głównych - właściwych - budynków rezydencjonalnych w obrębie szeroko rozumianych dworów (kompleksów zabudowań). Taka korekta 'komory'/'komnaty' na 'kamienicę' byłaby nawiązaniem do wytworzenia się słowa 'komnata' w jęz. polskim i znaczeń, jakie nosiły będące jego źródłem terminy 'Kemenate' [niem.] i 'caminata' [łac.]: używano je wszak zarówno na nazwanie konkretnego, noszącego określoną cechę wnętrza w budynku, jak i z czasem na nazwanie całego budynku mieszczącego to wnętrze.
Zresztą ta wielość możliwych do zastosowania określeń dla tego samego obiektu jest przecież podobna w języku polskim: np. główne budynki mieszkalne na zamkach czy dworach (kompleksach) określane bywają mianem (głównego) domu zamkowego, pałacu, palatium, kamienicy czy dworu (osobnego, zwartego budynku).

Co do określenia 'granowitaja [pałata]', którego prostym tłumaczeniem jest niemieckie 'Facetten[-palast]', chodzić tu musi o facetowanie czy fazowanie (spotyka się tu tłumaczenia ' jako przymiotnik 'graniasty' [dla Polaka jest to już czytelne w samym brzmieniu rosyjskiego słowa 'granowitaja'], choć bardziej pasowałoby chyba 'pryzmatyczny'). Przymiotnik ten odnosić się musiał do sposobu wykończenia czy cechy charakteryzującej całe elewacje lub jej fragmenty. Mianem 'granowitaja pałata' określany jest też jeden ze starszych i cenniejszych domów/pałaców zamkowych w obrębie Kremlu w Moskwie, ukształtowany w końcu XV w., zawdzięczający swą nazwę wyjątkowemu dla tego rejonu Europy opracowaniu fasady: wykończono ją jako pokrytą w przytłaczającej większości kamiennym boniowaniem (krawędzie ciosów są ścięte - fazowane, czy facetowane, jak w obróbce kamieni szlachetnych). Należy więc rozumieć, że sposób opracowania elewacji dworu/pałacu/kamienicy ('wladicznaja/granowitaja pałata') patriarchy/prawosławnego biskupa nowogrodzkiego dał asumpt do ukucia się jednej z dwóch stosowanych na ten obiekt nazw. Przyznam jednak, że nie bardzo wiem jaka dokładnie miałaby to być cecha. No bo chyba nie wykończenie przypór i sama ich obecność.

Czyli jednak "pałac", co wydawało się naturalne, ale jednak nie do końca jasne z uwagi na używanie częściej innego słowa na określenie pałac, czego przykładem niech będzie Зимний дворец na słynny Pałac Zimowy w Petersburgu. Może tę różnicę należałoby wyjaśnić tak, że zanim upowszechniono architekturę murowaną stosowano powszechnie słowo дворец, a палата była zarezerwowana dla budowli murowanych, które to rozróżnienie straciło sens od XVII wieku, gdy jako дворец zaczęto określać i zabudowę drewnianą i murowaną, a słowa палата przestano używać jako jakikolwiek wyróżnik? Przykładowo określenie moskiewska Оружейная палата stosowano na pewno w wieku XVI, natomiast moskiewski Потешный дворец pochodzi z wieku XVII. Oczywiście to takie moje luźne dywagacje.

Rekonstrukcja wyglądu nowogrodzkiego Pałacu władyki (to chyba będzie najwłaściwsza polska nazwa) z linkowanego wcześniej artykułu:

Attachment: palata novogrod.jpg [ 390.48 KiB | Przeglądane 7338 razy ]

Porównanie Pałacu Wielkich Mistrzów w Malborku i pałacu władyki prawosławnego w Nowogrodzie Wielkim.

Attachment: Nowogród Wielki porównaninie.jpg [ 55.38 KiB | Przeglądane 7108 razy ]

Źródło: https://www.academia.edu/15905756/The_F ... _Yakovlev_