ZAMKI W POLSCE

Gminna ewidencja zabytków Warszawy powiększyła się o kilkadziesiąt obiektów. Jednym z nich - co wydaje się zaskakujące - jest Zamek Ujazdowski. Do tej pory chronione były tylko jego historyczne piwnice.

Zarządzenie w tej sprawie było jedną z ostatnich decyzji ustępującej ze stanowiska prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz. W stolicy mamy obecnie blisko 12 tys. obiektów uznanych za zabytki. Około 2 tys. z nich figuruje w rejestrze zabytków, czyli jest pod ścisłą ochroną. Nie wolno ich rozbierać, a służby konserwatorskie posiadają szereg narzędzi, by przeciwdziałać ich niszczeniu (kontrole, nakazy, grzywny). Dużo więcej – ok. 10 tys. obiektów – znajduje się w gminnej ewidencji zabytków. Daje ona mniejsze zabezpieczenie niż rejestr, ale i tak każda poważniejsza ingerencja w taki obiekt wymaga akceptacji konserwatora. W zamian za to ograniczenie ich właściciele mogą od 2018 r. starać się o samorządowe dotacje na remonty.

Zarządzeniem prezydent Gronkiewicz-Waltz w gminnej ewidencji znalazło się kolejnych 58 zabytków nieruchomych i trzy zabytki archeologiczne. Wśród tych pierwszych najbardziej zaskakuje Zamek Ujazdowski. Stojąca na skarpie barokowa budowla na planie kwadratu z wewnętrznym dziedzińcem i czterema narożnymi wieżami powstała w XVII w. na polecenie króla Zygmunta III Wazy jako podmiejska rezydencja monarchy. W późniejszych wiekach była kilkakrotnie przekształcana. Mieściła m.in. koszary, zaś od 1809 do 1944 r. szpital wojskowy. Spłonęła w czasie powstania warszawskiego, jednak jej mury przetrwały wojnę. Zamek nadawał się do odbudowy. W latach 40. chciano nawet przeznaczyć go na siedzibę prezydenta Polski, ale w 1953 r. na polecenie władz wojskowych mury rozebrano do fundamentów, by zrobić miejsce dla gmachu Teatru Wojska Polskiego projektu Romualda Gutta. Planów tych nie zrealizowano. W 1965 r. zachowane w ziemi piwnice wpisano do rejestru zabytków. Osiem lat później zapadła decyzja o odbudowie Zamku Ujazdowskiego. Jej projektant – Piotr Biegański – przekonał ówczesne władze, że górująca nad skarpą sylwetka barokowej rezydencji jest brakującym elementem pejzażu Warszawy. Budowli nadał zewnętrzną formę znaną z inwentaryzacji saskiej z 1720 r. Inwestycja wlokła się przez kilka dekad. W 1981 r. zamek stał się siedzibą Centrum Sztuki Współczesnej. W 2012 r. miasto umieściło go w gminnej ewidencji zabytków. – Ale tylko piwnice. Cała reszta formalnie nie była zabytkiem

Powojenna rozbiórka murów tego obiektu, to jedna z największych porażek konserwatorskich w Warszawie (i nie tylko w Warszawie).