ZAMKI W POLSCE

WŁODZIMIERZ BŁASZCZYK
BĘDZIN PRZEZ WIEKI

Dzieje miasta i jego rozwoju urbanistyczno-przestrzennego od średniowiecza do połowy XX w. na podłożu osadnictwa w starożytności i wczesnym średniowieczu

POZNAŃ 1982

SPIS TREŚCI
ZAMIAST WSTĘPU . . . 7-10

Rozdział I. UWAGI OGÓLNE . . . 11-35
1. Położenie historyczne Zagłębia Dąbrowskiego (11).
2. Fizjografia: budowa geologiczna (15), klimat (22), sieć rzeczna (22).
3. Ilość i różnorodność zwierzyny łownej (24).
4. Uwarunkowania fizjograficzne a osadnictwo (24).
5. Granice przestrzenne rozwiązań (26).
6. Szlaki drogowe i handlowe (28 ).

Rozdział II. PRZEGLĄD WAŻNIEJSZEJ LITERATURY I ŹRÓDEŁ … 36-58

Rozdział III. Z HISTORII ODBUDOWY ZAMKU I TWORZENIA W NIM MUZEUM … 59-84

Rozdział IV. STAN BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH W ZAGŁĘBIU DĄBROWSKIM … 85-107
Lata: 1805 - 1914 (85), 1914 - 1939 (89), 1939 - 1945 (93), 1945 - 1980 (97).

Rozdział V. OSADNICTWO PRADZIEJOWE NA TERENIE ZAGŁĘBIA DĄBROWSKIEGO W UJĘCIU CHRONOLOGICZNYM I PRZESTRZENNYM … 108-188
Epoka kamienia (109). Epoka brązu, kultura łużycka (132). Epoka żelaza, wczesny okres żelaza — Hallstatt CD (136), okres lateński (158), okres wpływów kultury prowincjonalno-rzymskiej (159), okres wędrówek ludów (167), okres wczesnośredniowieczny (167).

Rozdział VI. BADANIA ARCHEOLOGICZNO-ARCHITEKTONICZNE NA GÓRZE ZAMKOWEJ W BĘDZINIE …189-743
1. Najstarsze osadnictwo (189).
2. Metoda i dokumentowanie badań archeologicznych i architektonicznych. Podział terenu na stanowiska eksploracji (199).
3. Badania poprzedzające odbudowę zamku (218).
4. Badania architektoniczne i projekty odbudowy zamku (225).
5. Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych, analiza materiału (226):
Stanowisko I — zamek „górny”, Wykopy I - XV (226), Międzymurze (264), Piwnice I - II (283), Dziedziniec (286); Stanowisko II — zamek „dolny” (308), Uwagi wstępne (308), Wykop I — Wieża czworoboczna (314), Działki Al - Z (333), Wykop II — Działka a - z (357), Wykop III — Działki 1-31 (379), Wykop kanalizacyjny (389), Wykop IV — (391); Stanowisko III — wał podgrodzia wczesnośredniowiecznego w Parku na Górze Zamkowej (394).
6. Podstawy chronologiczne kultura materialna. [421 - 622].
Ceramika naczyniowa (421), technika wykonania (428), zdobienie (441). Kafle (448). Wyroby metalowe. Uwagi o pierwotnej technice wytopu, żelaza na zamku w Będzinie (451). Uzbrojenie zaczepne: broń biała — kordy i noże bojowe (456), włócznie (459), broń miotająca — proce (465), groty (466), broń palna (483). Oporządzenie konia: ostrogi (503), strzemiona (509), kółka i sprzączki (512), wędzidła (514), podkowy (514), gwoździe podkowiaki (517), zgrzebła (517). Sierpy (528). Noże (529). Narzędzia kowalskie: kleszcze (532), do wyklepywania blach (532), przebijaki (532), kliny-dłuta (535), młotki (537). Narzędzia ciesielskie: siekiery (538), świdry (540), dłuta (541), szpilory (542). Szydła-rylce (543). Igły (543). Narzędzia do obróbki skóry (543). Sprzączki i agrafki (544). Haki i gwoździe (gwoździownica) (545). Klucze (575). Kłódki (579). Haczyki do zamykania drzwi (582). Skoble (582). Okucia drzwiowe i okienne, haki (597). Naczynia żelazne (598). Motyka (598). Haczyk do wędki (599). Przedmioty mające charakter dekorujący lub zdobniczy: metalowe, kościane i rogowe (600). Szkło (616). Wyroby gliniane: przęśliki (617), polepa (617), cegła (618). Monety (621).
7. Elementy zabudowy zamku. Obiekty. [622 - 679].
8. Błędy w rekonstrukcji zamku [679 - 690].
Wieża cylindryczna (680), wieża czworoboczna (681), dom mieszkalny (681), dom M. Lanciego (682), węzeł bramny (682), krenelaż (682), mur arkadowy (683), zabudowa zamku „dolnego” (684). 9. Ogólna charakterystyka odkryć i ich ideowe znaczenie (685).

Rozdział VII. PRZEBIEG AKCJI OSADNICZEJ OŚRODKA . . . 691 - 744
1. Osadnictwo grodowe (691).
2. Geneza ośrodka miejskiego (692).
3. Początki miasta i proces urbanizacji (694).
4. Ukształtowanie modelu zamku i miasta w średniowieczu (703).
5. Ustrój prawny (727).
6. Struktura aglomeracji miejskiej (732).
7. Rola zamku królewskiego w połączeniu z kwartałem miejskim i kościelnym (725).

Rozdział VIII. BĘDZIN JAKO OŚRODEK NADGRANICZNY W SYSTEMIE OBRONNYM KRAJU … 745 - 788
1. Związki zamku i miasta w systemie obronnym (745).
2. Analogie i chronologia (765).

Rozdział IX. ROZWÓJ MIASTA OD XV DO XVIII W. ... 789 – 803
Niektóre fakty historyczne związane z zamkiem.

Rozdział X. PRÓBY ODNOWY MIASTA W XIX W. ... 804 - 851
Będzin u progu procesu industrializacji.

Rozdział XI. NOWY MODEL MIASTA. . . . . . . 852 - 868
Potrzeba zachowania substancji zabytkowej.

ZAKOŃCZENIE . . . . . . . . . . . 869 - 873