ZAMKI W POLSCE

W najnowszym numerze Archeologii Żywej (nr 5:2009) ukazał się artykuł prof. dr. hab Andrzeja Buko pt.: Tajemnice kamiennej wieży, s. 42-49. Artykuł dotyczy miejscowości Stołpie.

Od siebie dodam, że jest to dobry artykuł dla tych co szydzą, że i Klimek w Grudziądzu miał wejście z parteru i mógł pełnić funkcje sakralną. W Stołpie kaplica w wieży na wysokości 20 m. Rozmiary zewnętrzne prostokątnej wieży w Stołpie są skromniejsze od Klimka, natomiast w wewnątrz koliste, zbliżone do Klimka. Do tego jeszcze dochodzi ten sam problem pionowych ścian dziedzińców.

Pan najzwyczajniej w świecie nie wie o czym mówi i pisze. O czym się zresztą przekonujemy nie pierwszy raz. Nie wiem jak można porównywać Klimka ( typowy bergfried o nieustalonej na razie metryce, wzniesiony na zamku, nie posiadający nigdy żadnych cech sakralnych, którego wejście dolne zostało wykonane wtórnie ) do wieży ze Stołpia ( budowli, która nie została wzniesiona na grodzie ani na zamku, nie służyła celom obronnym lecz czysto religijnym, powstała w kompletnie innym kręgu cywilizacyjnym, jako dzieło mecenatu książąt ruskich, związane z kulturą duchową chrześcijaństwa wschodniego ). Pomijam już fakt, że istnieją wątpliwości, czy dolne wejście do wieży stołpijskiej jest pierwotne ( część badaczy wskazuje na możliwość przebicia go w czasach nowożytnych ). O jakim więc podobieństwie, o jakiej analogii tu mówić możemy? O takiej co najwyżej, że i tu i tu mamy wieżę. Fakt. Olbrzymia zbieżność. Poza nią jednak wszystko jest inne: funkcja, forma, materiał ( z wyjątkiem pewnych partii wykończenia w Stołpiu ) i najpewniej także chronologia ( Stołpie jest wg obecnych ustaleń starsze ). Twierdzenie o podobieństwie wnętrz jest tyleż prawdziwe co i zabawne, naiwne. Trudno bowiem aby w Klimku, cylindrycznym bergfriedzie, wnętrze było inne niż właśnie cylindryczne, a z kolei cylindryczne wnętrze wieży w Stołpiu jest unikatem w naszej części Europy ( zresztą całe to dzieło jest pewnym ewenementem, z którym Klimek w żaden sposób się nie wiąże ), a pełniło najpewniej funkcję wyłącznie pionu komunikacyjnego prowadzącego na najwyższą kondygnację stanowiącą wyniesioną kaplicę klasztorną - rzecz spotykaną i popularną wyłącznie w chrześcijaństwie wschodnim.

Zatem zanim Pan się odezwie Panie Marku i wypowie kolejne głupio-mądre, 'odkrywcze' uwagi, proponuję się dokształcić, doczytać, zapoznać się z materiałem a dopiero potem próbować zajmować jakieś stanowisko. Bo na razie strzela Pan przytaczanymi przez siebie 'argumentami' i 'analogiami' jak kulą w płot.

Najlepiej będzie, jak swoją "uczoną" recenzję artykułu prof. dr. hab. Andrzeja Buko, którego Pan zapewne nie czytał, wyśle Pan na adres Redakcji "Archeologii Żywej".

Adres Redakcji:
redakcja@archeologia.com.pl

i może Pan pomoże dr. hab. Marcinowi Wiewiórze w datacji Klimka, skoro tak doskonale zna Pan fazy budowy zamku grudziądzkiego.

Wg badań prof. .A. Buko wieża w Stołpie mogła powstać na początku XIII w. i przestała być użytkowana w ostatniej dekadzie XIII w. Spalenie całego kompleksu i brak śladów odbudowy. W tej sytuacji przebicie drzwi w czasach nowożytnych kłóci się z badaniami archeologicznymi obiektu. Od końca XIII w. obiekt nie był trwale użytkowany.

Tę wieżę widziałem wielokrotnie udając się na Ukrainę.
Nigdy do głowy mi nie przyszło, aby szukać analogii z KLIMKIEM.

Wydawało mi się, że kwestię wtórnego przebicia wejścia z poziomu dziedzińca w Klimku już tu wyjaśniliśmy.

Myliłem się, jak wnoszę po przeczytaniu powyższego tekstu.

Ale nie można brać poważnie pod uwagę, wypowiedzi kogoś, kto podważał, swego czasu, reprezentatywność skrzydła południowego w Grudziądzu.

A Pan Marek znowu swoje.
1.
Czytałem, i to już kilka miesięcy temu. Znam stan badań zespołu osadniczego w Stołpiu, od pewnego czasu się tym interesuję, znam starsze artykuły i opracowania Pani Kutyłowskiej. Powtarzam - zanim Pan coś palnie, proszę pomyśleć a nie gadać głupoty.
2. Kwestia kolejna: ja żadnej recenzji tu nie wystawiałem, więc nie wiem po co ta uwaga. Stwierdzałem tylko oczywisty fakt, że wieża w Stołpiu nie jest żadną analogią dla Klimka i żadnym argumentem w dyskusji nad jego funkcją i datowaniem. Jak będę miał ochotę czy potrzebę zapytania pana Buko o cokolwiek to wówczas z chęcią do niego napiszę.
3. [quote]i może Pan pomoże dr. hab. Marcinowi Wiewiórze w datacji Klimka, skoro tak doskonale zna Pan fazy budowy zamku grudziądzkiego.

Uważam, że w tym poscie Jesziwaboy, mimo akcentowania w innych postach swojego typu studiów wykazał się dużym brakiem w znajomości tematu. Dotyczy to szczególnie następującego zdania:
"Trudno bowiem aby w Klimku, cylindrycznym bergfriedzie, wnętrze było inne niż właśnie cylindryczne, a z kolei cylindryczne wnętrze wieży w Stołpiu jest unikatem w naszej części Europy ( zresztą całe to dzieło jest pewnym ewenementem, z którym Klimek w żaden sposób się nie wiąże ), a pełniło najpewniej funkcję wyłącznie pionu komunikacyjnego prowadzącego na najwyższą kondygnację stanowiącą wyniesioną kaplicę klasztorną - rzecz spotykaną i popularną wyłącznie w chrześcijaństwie wschodnim. "

Przykłady zbieżności i różnic formy zewnętrznej i wewnętrznej wież:

Grudziądz - cylindryczna i w środku cylindryczna
Toruń - ośmioboczna i w środku cylindryczna
Wąbrzeźno - ośmioboczna i w środku ośmioboczna.

Funkcje sakralne pomieszczeń w wieżach:

Pokrzywno, cytat z artykułu M. Rzeczkowskiej-Sławińskiej, Rocznik Grudziądzki T.8:1983, s. 23

"Pomieszczenie ponad przejazdem dostępne z krużganku z dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowym jest nie wyjaśnione w swej funkcji. Mogło ono być przeznaczone dla celów sakralnych, gdyż jego szczupłość miejsca i brak kominka oraz bogatszy detal architektoniczny mogłyby świadczyć o takim przeznaczeniu. Pomieszczenia wyższe wieży bramnej przypuszczalnie tylko o stropach belkowych mogły służyć wyłącznie celom militarnym." W przypisie 35, s. 23 autorka artykułu napisała:
"W etapie rozwojowym wież bramnych tego typu należy ona do najwcześniejszych. W porównaniu z wieżą bramną w Bierzgłowie nie posiada również brony przy bramie, ale rozwój elementów obronnych wewnątrz wieży z równocześnie powstałym przedbramiem,przesuwa ją na dalszy etap rozwojowy względem Bierzgłowa.

W artykule prof. A. Buka poruszona jest tez kwestia ściany pionowej dziedzińca. Ta kwestia też występuje na szeroką skalę w Grudziądzu, dotyczy tez zamku wysokiego. Dlatego tego zjawiska nie powinno się ograniczać wyłącznie do kręgu kultury bizantyjskiej. Przykład pionowej ściany dziedzińca, zastosowany w przypadku spichrzy nadwiślańskich też jest zaliczany do unikalnych rozwiązań w skali ogólnopolskiej.

Dodane po 5 minutach:

A ja Panu życzę ukończenia studiów, chyba, że już jest Pan magistrem, to gratuluję.

Dodane po 8 minutach:

[quote="jesziwaboy"]A Pan Marek znowu swoje.
1. [quote]Najlepiej będzie, jak swoją "uczoną" recenzję artykułu prof. dr. hab. Andrzeja Buko, którego Pan zapewne nie czytał, wyśle Pan na adres Redakcji "Archeologii Żywej".

Pan Panie Marku jest po prostu prześmieszny! Tyle pisania a tak mało rzeczywistej treści i jakiejś nowej informacji - tak można skrócić Pański post.
1.
I? Co to ma wspólnego z tematem? Bo nie widzę zbieżności. Czy wieża w Stołpiu jest ośmioboczna? Nie. Jest zbliżona do kwadratu. Więc po co Pan przywołuje tu jako podobieństwo do niej wieżę w Toruniu o formie oktogonu? Doprawdy nie pojmuję. Nie dziwi chyba, że ośmioboczna wieża toruńska otrzymała okrągłe wnętrze. Ośmiobok i okrąg to zgodne pod względem geometrii figury centralne, stosowane w średniowieczu zamiennie, i z powodów praktycznych i z powodów ideowych
( DYGRESJA: figura o ilości boków większej niż 4 była w średniowieczu traktowana jako koło czy też jego przybliżenie. Stąd kościoły Grobu Bożego w Europie, stanowiące "kopię" rotundy Anastasis otrzymywały bardzo często rzut ośmioboczny. Ale rzecz jasna nie dla ideowych konotacji lecz najwidoczniej z powodu kwestii praktycznych wnętrze najniższej kondygnacji wieży toruńskiej jest okrągłe. Może łatwiej było wznieść prosty cylinder a nie bawić się w wielokrotnie łamane płaszczyzny ścian. Tak się domyślam. Problem jest w sumie ten sam co w przypadku wyboru między wieżami cylindrycznymi a oktogonalnymi. Weźmy dla przykładu dwie wieże postawione w bardzo podobnym czasie i pełniące w zasadzie identyczną funkcję w zespole zamkowym: w Kole i Ostrzeszowie. W tym pierwszym zdecydowano się nadbudować czworobok cylindrem a w tym drugim czworobok podwyższono z użyciem formy oktogonalnej. Co zadecydowało? Kaprys? Kwestie estetyczne? Preferencje ( różnych ? ) inwestorów? Jest to temat wart rozważań i kontynuacji KONIEC DYGRESJI )
Wracając do wież o jakich była mowa wyżej: takich przykładów wież cylindrycznych z wnętrzami na wieloboku lub wielobocznych z wnętrzami kolistymi można by pewnie znaleźć więcej ( w Legnicy zrealizowano nad okrągłym pomieszczeniem założone na oktogonie sklepienie domikalne, w Catanii okrągłę wieże narożne mają ośmioboczne wnętrza, w Castel del Monte jest odwrotnie: ośmioboczne wieże na narożnikach otrzymały wnętrza cylindryczne, wypełnione zresztą spiralnymi schodami, etc. etc. ). Tak przy okazji: znamy tylko niższe partie wieży w Toruniu. Całkiem prawdopodobne, że powyżej jej najniższej kondygnacji wnętrza były zupełnie typowe czyli ośmioboczne. Nie ma to zresztą znaczenia dla meritum. Bo to Stołpie w tym konkretnym zakresie reprezentuje coś wyjątkowego a nie Toruń, Wąbrzeźno czy Grudziądz. Wybudowanie wieży cylindrycznej z wielobocznym wnętrzem lub odwrotnie, wielobocznej z cylindrycznym wnętrzem, nie było w średniowieczu żadną sztuką, żadną anomalią. Natomiast niewątpliwą rzadkością były wieże czworoboczne o wnętrzach kolistych. A już wnętrza wieży w Stołpiu są bez wątpienia unikatem na obszarze Polski: chodzi tu w szczególności o umieszczenie na najwyższej kondygnacji pomieszczenia, najpewniej kaplicznego, o takiej a nie innej formie.
Proszę mi znaleźć w Polsce wieżę podobną do Stołpia: czworoboczną, o okrągłym wnętrzu, z okresu średniowiecza. I nie ma to być wieżyczka schodowa ( bo te często właśnie takową formę otrzymywały, żeby z wielu przykładów wymienić choć jeden: ciąg komunikacyjny przy wieży mieszkalnej w pastuchowie ) lecz 'normalna', samodzielna, najlepiej wolnostojąca budowla. Powodzenia w poszukiwaniach.

PODSUMOWUJĄC: O jakim zatem braku znajomości tematu Pan pisze? Na razie zachowuje się Pan jak obrażone dziecko, któremu udowodniono ignorancję w temacie, a które teraz szuka dziury w całym by się odgryźć adwersarzowi.
"Trudno bowiem aby w Klimku, cylindrycznym bergfriedzie, wnętrze było inne niż właśnie cylindryczne, a z kolei cylindryczne wnętrze wieży w Stołpiu jest unikatem w naszej części Europy ( zresztą całe to dzieło jest pewnym ewenementem, z którym Klimek w żaden sposób się nie wiąże ), a pełniło najpewniej funkcję wyłącznie pionu komunikacyjnego prowadzącego na najwyższą kondygnację stanowiącą wyniesioną kaplicę klasztorną - rzecz spotykaną i popularną wyłącznie w chrześcijaństwie wschodnim. "
Nie ma w tej wypowiedzi żadnego błędu, jaki Pan by odszukał. Podtrzymuję w pełni to co napisałem w poprzednim poście.

2.[quote]Funkcje sakralne pomieszczeń w wieżach:

Pokrzywno, cytat z artykułu M. Rzeczkowskiej-Sławińskiej, Rocznik Grudziądzki T.8:1983, s. 23

"Pomieszczenie ponad przejazdem dostępne z krużganku z (...)" etc. etc.

Dziękuję Panie Marku za uznanie.


"Panie Jakubie, zbyt mało Pan wie o zamku grudziądzkim. Kwestia wjazdu głównego od północy jest obecnie bardziej oczywista, aniżeli się Panu wydaje. Podobnie kwestia Klimka."

Nie wiem czym sie Pan kierował pisząc powyższe, dlatego w wątku grudziądzim proszę w punktach wykazać prawdziwość Pańskiej tezy bez załączania "ton" materiału fotograficznego i skanów z literatury.
Prosto i bez ściemniania.

I? Co to ma wspólnego z tematem? Bo nie widzę zbieżności. Czy wieża w Stołpiu jest ośmioboczna? Nie. Jest zbliżona do kwadratu. Więc po co Pan przywołuje tu jako podobieństwo do niej wieżę w Toruniu o formie oktogonu? Doprawdy nie pojmuję. Nie dziwi chyba, że ośmioboczna wieża toruńska otrzymała okrągłe wnętrze. Ośmiobok i okrąg to zgodne pod względem geometrii figury centralne, stosowane w średniowieczu zamiennie, i z powodów praktycznych i z powodów ideowych
( DYGRESJA: figura o ilości boków większej niż 4 była w średniowieczu traktowana jako koło czy też jego przybliżenie. Stąd kościoły Grobu Bożego w Europie, stanowiące "kopię" rotundy Anastasis otrzymywały bardzo często rzut ośmioboczny. Ale rzecz jasna nie dla ideowych konotacji lecz najwidoczniej z powodu kwestii praktycznych wnętrze najniższej kondygnacji wieży toruńskiej jest okrągłe. Może łatwiej było wznieść prosty cylinder a nie bawić się w wielokrotnie łamane płaszczyzny ścian. Tak się domyślam. Problem jest w sumie ten sam co w przypadku wyboru między wieżami cylindrycznymi a oktogonalnymi. Weźmy dla przykładu dwie wieże postawione w bardzo podobnym czasie i pełniące w zasadzie identyczną funkcję w zespole zamkowym: w Kole i Ostrzeszowie. W tym pierwszym zdecydowano się nadbudować czworobok cylindrem a w tym drugim czworobok podwyższono z użyciem formy oktogonalnej. Co zadecydowało? Kaprys? Kwestie estetyczne? Preferencje ( różnych ? ) inwestorów? Jest to temat wart rozważań i kontynuacji KONIEC DYGRESJI )
Wracając do wież o jakich była mowa wyżej: takich przykładów wież cylindrycznych z wnętrzami na wieloboku lub wielobocznych z wnętrzami kolistymi można by pewnie znaleźć więcej ( w Legnicy zrealizowano nad okrągłym pomieszczeniem założone na oktogonie sklepienie domikalne, w Catanii okrągłę wieże narożne mają ośmioboczne wnętrza, w Castel del Monte jest odwrotnie: ośmioboczne wieże na narożnikach otrzymały wnętrza cylindryczne, wypełnione zresztą spiralnymi schodami, etc. etc. ). Tak przy okazji: znamy tylko niższe partie wieży w Toruniu. Całkiem prawdopodobne, że powyżej jej najniższej kondygnacji wnętrza były zupełnie typowe czyli ośmioboczne. Nie ma to zresztą znaczenia dla meritum. Bo to Stołpie w tym konkretnym zakresie reprezentuje coś wyjątkowego a nie Toruń, Wąbrzeźno czy Grudziądz. Wybudowanie wieży cylindrycznej z wielobocznym wnętrzem lub odwrotnie, wielobocznej z cylindrycznym wnętrzem, nie było w średniowieczu żadną sztuką, żadną anomalią. Natomiast niewątpliwą rzadkością były wieże czworoboczne o wnętrzach kolistych. A już wnętrza wieży w Stołpiu są bez wątpienia unikatem na obszarze Polski: chodzi tu w szczególności o umieszczenie na najwyższej kondygnacji pomieszczenia, najpewniej kaplicznego, o takiej a nie innej formie.
Proszę mi znaleźć w Polsce wieżę podobną do Stołpia: czworoboczną, o okrągłym wnętrzu, z okresu średniowiecza. I nie ma to być wieżyczka schodowa ( bo te często właśnie takową formę otrzymywały, żeby z wielu przykładów wymienić choć jeden: ciąg komunikacyjny przy wieży mieszkalnej w pastuchowie ) lecz 'normalna', samodzielna, najlepiej wolnostojąca budowla. Powodzenia w poszukiwaniach.

PODSUMOWUJĄC: O jakim zatem braku znajomości tematu Pan pisze? Na razie zachowuje się Pan jak obrażone dziecko, któremu udowodniono ignorancję w temacie, a które teraz szuka dziury w całym by się odgryźć adwersarzowi.
"Trudno bowiem aby w Klimku, cylindrycznym bergfriedzie, wnętrze było inne niż właśnie cylindryczne, a z kolei cylindryczne wnętrze wieży w Stołpiu jest unikatem w naszej części Europy ( zresztą całe to dzieło jest pewnym ewenementem, z którym Klimek w żaden sposób się nie wiąże ), a pełniło najpewniej funkcję wyłącznie pionu komunikacyjnego prowadzącego na najwyższą kondygnację stanowiącą wyniesioną kaplicę klasztorną - rzecz spotykaną i popularną wyłącznie w chrześcijaństwie wschodnim. "
Nie ma w tej wypowiedzi żadnego błędu, jaki Pan by odszukał. Podtrzymuję w pełni to co napisałem w poprzednim poście.

2.[quote]Funkcje sakralne pomieszczeń w wieżach:

Pokrzywno, cytat z artykułu M. Rzeczkowskiej-Sławińskiej, Rocznik Grudziądzki T.8:1983, s. 23

"Pomieszczenie ponad przejazdem dostępne z krużganku z (...)" etc. etc.

1.
Ależ właśnie ta konkretna publikacja powtarza wcześniejsze stwierdzenia z tekstów starszych o rok, dwa, trzy i cztery! Proszę mi powiedzieć co sprzecznego z moimi wypowiedziami znajduje się w tekście z 2009 roku w najnowszej "Archeologii Żywej". Proszę o konkretną i prostą odpowiedź a nie o cytowanie rozległej wypowiedzi swego adwersarza 'wzbogaconej' o parozdaniowy komentarz nie noszący do sprawy nic.
Nie odniósł się Pan do żadnej z mych merytorycznych uwag.
Nie przedstawił Pan żadnych argumentów przemawiających za występowaniem jakiejkolwiek analogii między Klimkiem a wieżą w Stołpiu.
Jak z Panem dyskutować?

2. [quote]Dla mnie pokazanie skanu z innego periodyku w tym wątku jest manipulacją.

Dziś zapoznałem się z tekstem Andrzeja Buko w najnowszej "Archeologii Żywej" ( od czego jest Empik ). Publikacja ta w zasadzie nie wnosi żadnych nowych danych ponad te zawarte w poprzednich, znanych mi wcześniej artykułach tegoż autora. Jedyną modyfikacją jest rozszerzenie części poświęconej ewentualnym analogiom i pierwowzorom dla założenia stołpijskiego. Już w 2005 r. Buko zwracał uwagę na specyficzne klasztory występujące w chrześcijaństwie wschodnim, które składały się z wieży wyposażonej w kaplicę na najwyższym piętrze i płaskiej, wyniesionej platformy zabudowanej pomieszczeniami mieszkalnymi dla mnichów/pustelników. Teraz wątek ten uległ rozbudowie.
Wszelkie pretensje czy urojenia Pana Marka związane z rzekomymi analogiami występującymi pomiędzy Stołpiem a Grudziądzem są bezzasadne.

Coś dla oka. Autor: Andrzej Buko

Dla uzupełnienia dodam, że powyższa rekonstrukcja przedstawia zespół w Stołpiu po wtórnej militaryzacji, czyli u schyłku XIII w.

Uczciwiej podać podpis autora artykułu a nie własny:
s. 42: "Zespół wieżowy w Stołpiu w II fazie funkcjonowania (lata 30.-60.XIII w): Próba rekonstrukcji."

Mnie zaciekawiły blendy we wnętrzu wieży, na górnej kondygnacji, które uwypuklił autor artykuł. Stąd tez to skojarzenie z Klimkiem. Klimek również posiadał w środku na górnej, zachowanej kondygnacji wieniec blend. Zaznaczył je na swoim planie C. Steinbrecht. Zapewne jedną z takich blend udało mi się sfotografować podczas rozbiórki kopca w 2006 r. Też na głębokość szerokości palcówki. Nie będę jednak Państwa męczył pokazywaniem zdjęć.
Co do wejścia. Niektórzy na tym forum stawiają na pierwszym miejscu logikę a na drugim źródła historyczne. Logicznie rzecz biorąc, to w trakcie militaryzacji obiektu wejście dolne powinno być zamurowane. Przykładowo wejście dolne w wieży bramnej zamku w Rogóźnie zostało zamurowane. Jest tylko jedno wejście od strony zewnętrznej nad przejazdem.

Pan naprawdę doszedł do jakiejś paranoi. Jak widzę wszędzie Pan węszy manipulację i podstęp lub oszustwo. Nie mam na własność tej gazety więc podpisałem z pamięci. W tekście znajduje się zresztą informacja, że wtórna militaryzacja ( czyli faza III ) nastąpiła po latach 60-tych XIII w., najpewniej w 9 dekadzie XIII stulecia. Wówczas powyższa rekonstrukcja, wbrew temu co napisałem powyżej, pokazywała by obiekt jeszcze w fazie, gdy nie pełnił on żadnych funkcji obronnych a jedynie duchowe, stanowiąc coś na kształt prywatnego klasztoru czy pustelni.
Uczciwość nie ma tu nic do rzeczy. Z takimi uwagami proszę się zwracać do swych uczniów a nie do mnie, bo jest Pan dla mnie ostatnią osobą, od której uczciwości można się uczyć.

[quote]Mnie zaciekawiły blendy we wnętrzu wieży, na górnej kondygnacji, które uwypuklił autor artykuł. Stąd tez to skojarzenie z Klimkiem. Klimek również posiadał w środku na górnej, zachowanej kondygnacji wieniec blend.

Nie blendy tylko wnęki! Pan nawet nie zna podstawowych pojęć i nie potrafi odróżnić podstawowych elementów architektonicznych! Blenda to może być na elewacji i ma znaczenie czysto dekoracyjne. Wieża w Stołpiu żadnych blend nie posiadała, zaś to co Pan tu przywołuje to wnęki umieszczone w absydiolach po bokach głównej absydy kaplicy na ostatnim poziomie wieży. Wnęki te miały przeznaczenie czysto praktyczne - tak samo jak w pomieszczeniach mieszkalnych mogły je wypełniać półki i/lub służyć mogły jako szafki ( na sprzęty i szaty liturgiczne, komunikanty itd. ). Takie same czy bardzo zbliżone wnęki znaleźć można we wnętrzach licznych kościołów ( zwłaszcza w zakrystiach czy chórach ), kamienic mieszkalnych, zamków, wież itd. Klimek we wnętrzu najwyższej spośród zachowanych do 1945 r. kondygnacji posiadał cztery podłużne, głębokie wnęki a nie blendy, zwieńczone ostrołukiem, schodzące do poziomu posadzki. Nic nie wskazuje na ich sakralną specyfikę. Nic nie przemawia za sakralnym charakterem wnętrza tej kondygnacji. Nie ma też nic dziwnego w występowaniu takiego rodzaju elementów "wyposażenia" wnętrz w bergfriedach, o czym przekonują liczne przykłady. Trudno tutaj mówić o jakiejkolwiek istotnej analogii, bo przecież samo stosowanie wnęk o niczym nie świadczy, jest to bowiem sprawa globalna, powszechna zarówno w budownictwie świeckim jak i sakralnym.

Jedno z drugim zawsze jest w zgodzie. Pan zaś ma problem nie tylko z logicznym rozumowaniem ale także z dostrzeganiem i odczytywaniem źródeł historycznych.
[quote]Logicznie rzecz biorąc, to w trakcie militaryzacji obiektu wejście dolne powinno być zamurowane.