Zbór kalwiński w Kojdanowie (biał. Койданаўскi кальвинистский збор) – świątynia ewangelicko– reformowana istniejąca w Kojdanowie od początku XVII wieku do rewolucji październikowej.
Kościół ufundował w 1613 książę Krzysztof Mikołaj Radziwiłł – budynek wzniesiono na miejscu kojdanowskiego zamczyska w stylu gotyku. Do budowy użyto cegły, piasku i wapna. W 1884 dokonano przebudowy zboru.
Świątynia zbudowana była na planie prostokąta, wyróżniała się wysoką wieżą–dzwonnicą z zegarem, nakryta była dwuspadowym wysokim gontowym dachem, nad którym umieszczono kopułę z sygnaturką. Wewnątrz zboru znajdowała się słynna Biblia Brzeska, w II połowie XIX wieku przeniesiono do niego również organy z zamkniętego w 1866 przez władze carskie kościoła bernardynów w Mińsku.
Budynek był ogrodzony wałem i rowem wodnym, przez który przerzucono rzeźbiony w drewnie most. Obok kościoła znajdował się murowany jednopiętrowy budynek z gontowym dachem, w którym mieszkał pastor. W okolicy zboru rozmieszczone były drewniane budynki należące do dwuklasowej szkoły kalwińskiej (zlikwidowanej w połowie XIX wieku) oraz szpitalik.
Parafia kalwińska w Kojdanowie ulegała likwidacji w wyniku rewolucji październikowej i przyłączenia miasta do Białoruskiej SRR. Sam budynek zboru i budynki przykościelne ocalały, ostatecznie zburzono je dopiero po II wojnie światowej.
Źródło: Wikipedia
------------
KOJDANÓW
biał. КОЙДАНАЎ, (ДЗЯРЖЫНСК), rej. ДЗЯРЖЫНСКІ Kojdanau, Koidanov, Koydanov, Koidanova, Koidanovo, Koidenev, Koidenova, ros. КОЙДАНОВО, (ДЗЕРЖИНСК), sow.Dzierżyńsk
Pod Kojdanowem wojska litewskie w.księcia Skirmunta rozbiły (1241) Tatarów, powstrzymując pochód ordy na północ. Miasto należące do linii birżańskiej Radziwiłłów, a następnie (po zaborach) do rosyjskiej rodziny Wittgensteinów.
Podczas odwrotu wojsk napoleońskich z Moskwy polski gubernator Mińska gen. Mikołaj Bronikowski chcąc osłonić miasto ściągnął pod Kojdanów improwizowaną dywizję polsko-francuską gen. Franciszka Kosseckiego.
15 listopada doszło tu do gwałtownej potyczki, w której 8-tysięczna rosyjska dywizja Lamberta całkowicie rozbiła sojuszniczą dywizję napoleońską, co umożliwiło Rosjanom zajęcie następnego dnia Mińska i dobrą pozycję wyjściową do zaatakowania Napoleona podczas przeprawy przez Berezynę.
Ponad 100 lat później - 5 października 1920 pod Kojdanowem walczył 2 Dywizjon Artylerii Konnej uczestniczący po bitwie nad Niemnem w pościgu za wojskami bolszewickimi. W traktacie ryskim zgodnie z wolą rządu polskiego premiera Władysława Grabskiego, aby nie zajmować ziem, gdzie Polacy nie byli zdecydowaną większością, Kojdanów przypadł Rosji bolszewickiej.
15 marca 1932 roku powstał Polski Rejon Narodowy im. Feliksa Dzierżyńskiego na Białorusi sowieckiej, którego siedzibą został Kojdanów. Nazwę miasta zmieniono na Dzierżyńsk. Wcześniej na sowieckiej Białorusi utworzono 40 polskich rad wiejskich, które objęły jedną czwartą ludności polskiej na Białorusi. W skład Dzierżyńszczyzny weszło też kilkadziesiąt wsi wokół Kojdanowa.
Polskie rejony autonomiczne w zamierzeniu miały być przyczółkami do dalszego "eksportu" rewolucji bolszewickiej oraz zalążkami "kadr" przyszłej polskiej republiki komunistycznej. Wprowadzenie pięciodniowego tygodnia miało uniemożliwić świętowanie niedzieli. Wszystkie kościoły zostały zniszczone lub zamknięte, a księża aresztowani lub straceni. Wierni zbierali się potajemnie na modlitwy.
W 1935 Stalin zakończył "eksperyment" narodowościowy. Zlikwidowano wszystkie polskie szkoły i czytelnie. Rozpoczęto też mordowanie aktywistów komunistycznych, a tysiące Polaków deportowano do Kazachstanu.
Likwidacja polskich rejonów autonomicznych uniemożliwiła komunistom przeprowadzenie zmian reguł językowych, planowanych przez Brunona Jasieńskiego i Tomasza Dąbala, który uważał, że "ideałem rewolucji w dziedzinie uludowienia pisowni polskiej powinno być: jak się mówi - tak się pisze".
Źródło:http://www.skyscrapercity.com/showpost.php?p=15302845&postcount=435
Więcej na http://rzecz-pospolita.com/kojdanow0.php3